Όλοι οι ευρωπαϊκοί λαοί έχουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, μα ο ισπανικός λαός δε μοιάζει με κανέναν, δε θυμίζει κανέναν. Μάταια δεν κύλησε άφθονο το μαυριτανικό αίμα στις φλέβες του επτακόσια τόσα χρόνια. Στα τραγούδια του ακούμε τον μακρινό αντίλαλο του καλπασμού των σεϊχηδων και νιώθουμε να αναδίνονται απ' αυτά τα μύρα της λαγγεμένης Ανατολής. Εκλεκτό τέκνο της αρχαίας αυτής διασταύρωσης, ο Φραντσίσκο Γκόγια. Κι αν είναι αλήθεια ότι ο Μιχαήλ-Άγγελος είναι ο πιο μεγάλος καλλιτέχνης του Quattrocento, ο Ραφαήλ ο υπέροχος και ο Ντα Βίντσι ο μάγος, ας μην ξεχνάμε ότι όλοι αυτοί και η λαμπρή τους συνοδεία έζησαν στην εποχή της Αναγέννησης και μέσα στην εξαίσια ατμόσφαιρα δημιούργησαν. Τι να πούμε όμως για την εποχή του Γκόγια που κάτω από τα συνοφριώμενα βλέμματα της Ιεράς Εξέτασης και μέσα σ' ένα ασήμαντο κοινωνικό και καλλιτεχνικό περιβάλλον ήταν υποχρεωμένος να τανύσει τις φτερούγες του; Να γιατί ο Γκόγια μάς είναι πιο προσφιλής και πιο αξιοθαύμαστος.