Ευρισκόμενη στο μεταίχμιο μεταξύ αρχαίων και μέσων χρόνων, η ύστερη αρχαιότητα περιλαμβάνει την πτώση της Ρώμης και τη δημιουργία των ρωμαιοβαρβαρικών βασιλείων στη Δύση, τη συνάντηση του ελληνορωμαϊκού κόσμου με τη χριστιανική κοσμοθεωρία, την επιβίωση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας στην Ανατολή με κέντρο την Κωνσταντινούπολη και τη ραγδαία εξάπλωση των Αράβων και του ισλάμ στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Η διαχρονική αξία της ως αντικειμένου ιστορικής μελέτης έγκειται στο ότι αυτή την περίοδο ο ελληνορωμαϊκός κόσμος έρχεται αντιμέτωπος με τον αναδυόμενο χριστιανισμό, πυροδοτώντας μια πολιτισμική έκρηξη. Ο αρχαίος κόσμος εκχριστιανίζεται, ενώ το ριζοσπαστικό κίνημα των πρώτων χριστιανών εκρωμαΐζεται και εξελληνίζεται. Αυτή την εποχή τίθενται ουσιαστικά τα θεμέλια της ευρωπαϊκής ταυτότητας, η οποία ορίζεται από το τρίπτυχο ελληνική αρχαιότητα, ρωμαϊκότητα, χριστιανισμός.