TO ΚΟΙΝΟΒΙΟ, η τελευταία συλλογή διηγημάτων του Μάριου Χάκκα, είναι η συνταρακτική κατάθεση της αλήθειας μιας παθιασμένης και λεηλατημένης ψυχής, η απόλυτα αυθεντική μαρτυρία του βίου και της πολιτείας ενός μελλοθάνατου, εξεγερμένου απέναντι στην κοινωνία που τον έθρεψε αλλά και στην ίδια του τη μοίρα, το παραληρηματικό, μακρόσυρτο παραμιλητό ενός ψυχορραγούντος συνανθρώπου μας, που η πεμπτουσία της κοινωνικοπολιτικής και υπαρξιακής του εμπειρίας μετουσιώθηκε σε ένα στιλπνό μέσα στην αφτιασίδωτη και υποβλητικής γοητείας γραφή του πεζοποίημα, έναν ύμνο στην ίδια τη ζωή, ένα πολύτιμο ντοκουμέντο που αποπνέει αίσθηση ελευθερίας, ανεξαρτησίας, αυτοπροσδιορισμού και τυραννισμένης ομορφιάς. Το Κοινόβιο του Μάριου Χάκκα λειτουργεί με την πλήρη δυναμική της αρχαιοελληνικής τραγωδίας, είναι μια πολυσήμαντη νεοελληνική μεταπολεμική τραγωδία. –Θ.Κ. Σε βάθος χρόνου ο Μάριος Χάκκας έχει κερδίσει, έχει πρωτεύσει στο παιχνίδι της ζωής και της τέχνης, όχι μόνο γιατί αγαπήθηκε βαθιά σαν ακέραιος άνθρωπος και έντιμος αγωνιστής, όχι μόνο γιατί έγραψε λογοτεχνία σπουδαία, με ξεχωριστό στίγμα και με απαρόμοιαστη στόφα –χωρίς μάλιστα να έχουν φανεί μέχρι σήμερα επίγονοι ή μιμητές του–, όχι μόνο γιατί κατά μέτωπο αναμετρήθηκε γενναία με το θανάσιμο πλήγμα της μοίρας του, διακωμωδώντας και χλευάζοντας σαρκαστικά το πεπρωμένο του, όχι μόνο γιατί κοντά στον Σκαρίμπα, τον Αλεξάνδρου, τον Τσίρκα, τον Χατζή, τον Κατσαρό, τον Γκόρπα και κάποιους ακόμη, όντας ουσιαστικά και βαθύτατα αριστερός, σε θεωρία και πράξη, ξεγύμνωσε μέσα απ’ την πρόζα του την Αριστερά απ’ τους φτιαχτούς μύθους της, και δη την ελληνική Αριστερά και τους οπαδούς της από τις αυταπάτες και τις αγκυλώσεις τους, αλλά κυρίως γιατί συνομίλησε μέσα απ’ τον μακρύ επιθανάτιο ρόγχο του, στον προθάλαμο των λοισθίων, με τον ίδιο τον θάνατο, όχι μοιρολατρικά ή μελοδραματικά αλλά σαν ολοζώντανος άνθρωπος, με σάρκα και αίμα, ηδονή και συντριβή, αβάσταχτη οδύνη και πανηγυρική χαρά. –Θ.Κ.